Ο Οργανισμός Πολιτισμού Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων μαζί με το Τμήμα Βιβλιοθηκών σχεδιάζουν διαδικτυακές δημιουργικές δράσεις με σκοπό να ενισχυθεί η αμφίδρομη σχέση μεταξύ της βιβλιοθήκης και των μελών της.
Στόχος των δράσεων αυτών αποτελεί η δημιουργική απασχόληση των παιδιών με επίκεντρο πάντα το βιβλίο.
- Ας ανακαλύψουμε το δέντρο της Ελιάς....
Για παιδιά από 7 ετών και άνω από την Παιδική Βιβλιοθήκη Δήμου Αθηναίων Σταθμού Λαρίσης.
Ελιά, ένα δώρο της φύσης και ένα πολύτιμο αγαθό. Τα παιδιά θα ανακαλύψουν με παιγνιώδη τρόπο τη σημασία της Ελιάς στη ζωή και στην καθημερινότητά τους.
«Κάτω από την ελιά», Σοφία Βλάχου
«Ευλογημένο να΄ναι, ελιά, το χώμα που σε τρέφει
Κι ευλογημένο το νερό που πίνεις απ’ τα νέφη
Κι ευλογημένος τρεις φορές αυτός που σ΄έχει στείλει
Για το λυχνάρι του φτωχού, για του άγιου το καντήλι…»
Ιωάννης Πολέμης
Ελιά και Ιστορία
Ξετυλίγοντας το νήμα της ιστορίας από τα αρχαία χρόνια μέχρι τις μέρες μας, το δέντρο της ελιάς συνδέεται άρηκτα με τον πολιτισμό της χώρας μας. Υπήρξε Ιερό δέντρο της πόλης της Αθήνας, δώρο της Θεάς Αθηνάς στους Κατοίκους της, για να κερδίσει την ευνοιά τους στον ανταγωνισμό της με το θεό Ποσειδώνα, σχετικά με το ποιος θα έδινε το όνομά του στην πόλη.
Στην πρωτεύσουσα της Μινωικής Κρήτης, την Κνωσό, έχουν διασωθεί ελαιοθήκες, όπου φυλασσόταν το λάδι. Σε αρχαιολογικές έρευνες που έγιναν στις Κυκλαδες βρέθηκαν απολιθωμένα φύλλα ελιάς, τα οποία υπολογίζεται ότι είναι 50.000-60.000 ετών. Στις πινακίδες της Γραμμικής Β γραφής που ανακαλύφθηκαν στην Πύλο, υπάρχει το ιδεόγραμμα της ελιάς και του ελαιόλαδου.
Το πολύτιμο αυτό δώρο της φύσης είναι ζωντανή κληρονομιά, που συνδέεται με πολλούς τομείς της ζωής μας, γιατί θρέφει, προστατεύει, θεραπεύει και εμπνέει, Εμάς, όπως και τους Προγόνους μας. Ας γνωρίσουμε την ανεκτίμητη αξία της.
«Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις».
Οδυσσέας Ελύτης
Η Ελιά για τους αρχαίους Έλληνες ήταν σύμβολο των Ολυμπιακών Ιδεωδών. Το ρόπαλο του Ηρακλή ήταν φτιαγμένο από αγριελιά, και το φύτεψε στην Ολυμπία, όπου φύτρωσε, έβγαλε φύλλα και κλαδιά και ήταν το βραβείο που έπαιρνε ο Ολυμπιονίκης, ένα στεφάνι από κλαδί ελιάς, ο «κότινος» και για το λόγο αυτό επιλέχθηκε να είναι το σύμβολο της Ολυμπιάδας το 2004 στην Αθήνα. Οι αθλητές στους αρχαίους Ολυμπιακούς αγώνες πριν μπουν στην παλαίστρα άλειφαν το σώμα τους με ελαιόλαδο. Οι σπονδές στους Θεούς γίνονταν με προσφορά κρασιού και ελαιόλαδου. Στις θυσίες προσέρχονταν όλοι στεφανωμένοι με κλαδιά ελιάς και μαζί με τις κληματόβεργες αποτελούσαν τα στέφανα του γάμου.
Για τους χριστιανούς αποτελεί ευλογημένο καρπό μιας και το κλαδί ελιάς έφερε το μήνυμα της Ελπίδας στο Νώε για την αρχή μιας καινούργιας ζωής. Το μυστήριο του χρίσματος που ακολουθεί το Άγιο βάπτισμα τελείτε με βασικό υλικό το ελαιόλαδο μαζί με διάφορα άλλα αρωματικά έλαια.
Η ελιά και το ελειόλαδο είναι ευργετικά για την ψυχή και το σώμα. Ο Ιπποκράτης, πατέρας της Ιατρικής πίστευε στις θεραπευτικές ιδιότητες του ελαιόλαδου. Οι αρχαίοι Έλληνες θεραπευτές το χρησιμοποιούσαν για να θεραπεύσουν την αϋπνοία, τη ναυτία και τη χολέρα. Ακόμη το χρησιμοποιούσαν για να ενυδατώσουν το δέρμα αλλά και σαν επουλωτικό για τις δερματικές παθήσεις. Οι σύγχρονοι επιστήμονες πιστεύουν ότι βοηθάει στις λειτουργίες του εγκεφάλου και των εσωτερικών οργάνων, ιδιαίτερα της καρδιάς.
«Το μάζεμα της ελιάς», Θεόφιλος Χατζημιχαήλ
Η καλλιέργεια και το μάζεμα της Ελιάς
Η Ελιά ζει πολλά χρόνια, μπορεί να φθάσει και πάνω από 1.000 έτη, είναι δέντρο αειθαλές και τα φύλα της βγαίνουν αντίθετα για να μη σκιάζει το ένα το άλλο. Οι καρποί της ανάλογα με την ποκιλία είναι στρογγυλοί ή έχουν αυγοειδές σχήμα, εξωτερικά αποτελούνται από τη φλούδα, που είναι πράσινη και όταν ωριμάσει γίνεται μελανή. Μέσα από τη φλούδα βρίσκεται η σάρκα, που περιέχει το λάδι και στο εσωτερικό ο πυρήνας (το κουκούτσι) που είναι σκληρός.
Την Άνοιξη χρειάζεται λίπανση και κλάδεμα, το Καλοκαίρι έχει ανάγκη από πότισμα και το Φθινώπορο, συνήθως το μήνα Νοέμβριο, οι καρποί της ελιάς μαζεύονται από τους ελαιώνες στα «λιοστάσια». Είναι μια πολύ κουραστική και χρονοβόρα δραστηριότητα. Τα κλαδιά της χτενίζονται με μια τσουγκράνα για να πέσει ο καρπός ή ραβδίζονται με μεγάλα ξύλινα ραβδιά. Κάτω από τα δέντρα στρώνονται μεγάλα πανιά, τα λεγόμενα «λιόπανα», για να συγκεντρώνεται εκεί ο καρπός, στη συνέχεια μαζεύεται σε ειδικά καλάθια ή σακιά και οδηγούνται στο ελαιοτρίβειο.
«Ελιά», μια λέξη χιλιοειπωμένη και χιλιοχρησιμοποιημένη σε ποιήματα, στίχους, παροιμίες, αινίγματα, αλλά και πίνακες ζωγραφικής. Δεκάδες τα ποιήματα και τόσοι πολλοί οι ποιητές που εμπνεύστηκαν και έγραψαν αριστουργήματα λόγου. Πολλοί, όμως, υπήρξαν και οι καλλιτέχνες, κυρίως ζωγράφοι που απεικόνισαν την ιερή μορφή της σε αριστουργήματα τέχνης. Ας γνωρίσουμε μερικά από αυτά.
Πες το με ένα ποιήμα…
«Πατρίδα, τα λιοτρίβια σου
δουλεύουν νύχτα μέρα.
Με του λαδιού τη μυρωδιά
γεμίζουν τον αέρα.
Κι είν’ οι ελιές, Πατρίδα μου,
ακούραστες γριούλες.
Με τον καρπό τους τρέφουνε
παιδάκια και μανούλες.
Κι είν’ οι ελιές, Πατρίδα μου,
δέντρα ευλογημένα,
που στέκονται στον άνεμο
με τα κλαδιά απλωμένα»
Ιωάννης Πολέμης
Πες το με έναν πίνακα ζωγραφικής…
«Τοπίο με Ελαιόδενδρα», Vincent Van Gogh
Για τον Ολλανδό ζωγράφο Βίνσεντ Βαν Γκόγκ (1853-1890), η αγάπη του για τις ελιές και τους ελαιώνες εκφράστηκε μέσα από μια σειρά από πίνακες, τους οποίους ζωγράφισε όταν ζούσε στο ίδρυμα του Αγίου Παύλου, το 1889 στο Σαιν Ρεμί, περιοχή της Γαλλίας. Ήταν το αγαπημένο του θέαμα αλλά και θέμα και για τον ίδιο συμβόλιζε τη «ζωή».
Ελιά και Τέχνη…
Στο βίντεο που ακολουθεί μπορείτε να παρακολουθήσετε σπουδαία έργα Ελλήνων και ξένων ζωγράφων εμπνευσμένα από το δέντρο της ελιάς.
Ώρα για δημιουργία…
- Διαβάζοντας το ποιήμα του Ιωάννη Πολέμη, ποιες είναι οι εικόνες που σας έρχονται στο μυαλό; Μπορείτε να τις αποτυπώσετε σε ένα λευκό χαρτί χρησιμοποιώντας χρωματιστές ξυλομπογιές.
- «Μάνα και θυγατέρα έχουν το ίδιο όνομα» (αίνιγμα). Τι είναι;…………………………………………
Η απάντηση είναι ο αναγραμματισμός της λέξης: ΑΙΛΕ
- Με τις παροιμίες «Του έβγαλε το λάδι» και «Μη ρίχνεις λάδι στη φωτιά», τι θέλει να πει ο απλός λαός; Γνωρίζετε άλλες παροιμίες για την «ελιά»;
- Στον παρακάτω χάρτη της Ελλάδας, αναζητείστε και σημειώστε τις περιοχές που ευδοκιμεί η ελιά. Σε ποιες καλλιεργείτε περισσότερο;
- Πού χρησιμοποιήτε το λάδι; Σκεφτείτε και καταγράψτε σε μια λίστα που μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε στην καθημερινή μας ζωή.
- Το δέντρο της ελιάς υπήρξε πηγή έμπνευσης για μεγάλους Έλληνες ποιητές και πεζογράφους, όπως ο Κωστής Παλαμάς, Οδυσσέας Ελύτης, Γιώργος Σεφέρης. Μπορείτε να αναζητήσετε στον κατάλογο της Παιδικής βιβλιοθήκης Στ. Λαρίσης (https://paidikilibsl.openabekt.gr/) λογοτεχνικά κείμενα, τα οποία να αναφέρονται στην ελιά και στον καρπό της.
Αν θέλετε, μπορείτε να μας στείλετε τις εντυπώσεις σας στο email της Παιδικής βιβλιοθήκης Στ. Λαρίσης: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., ώστε να τις δημοσιεύσουμε στα social media του ΟΠΑΝΔΑ
Πηγές
Caporati, R. (2005). Η Ελληνική μυθολογία για παιδιά, Σαββάλας
Fooks, R. (2002). Το βιβλίο της ελιάς, Ψύχαλος
Σοφία (sofiavlahou.blogspot.com)
Vincent van Gogh: 300 Paintings Analysis & Complete Works
Βιβλίο με Θέμα την Ελιά από Μαθητές Δημοτικού (infoil.gr)
Η ελιά στις τέχνες - YouTube
