Ο Δήμος Αθηναίων παρουσιάζει, μέσω του Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ), σε συνεργασία με τον Σύλλογο Οσσαίων «Η Αγία Κυράννα» την έκθεση χειροποίητων υφαντών «Τα πλουμιστά υφαντά της Όσσας Θεσσαλονίκης» στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη» έως τις 14 Ιανουαρίου 2024.
Η έκθεση υφαντών αναπτύσσεται σε όλους τους χώρους του Μουσείου, καθώς η υφαντική αποτελεί έναν από τους κλάδους της λαϊκής τέχνης, που η Αγγελική Χατζημιχάλη έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο πλαίσιο του υλικού ελληνικού λαϊκού πολιτισμού και η οποία το 1925 έγραψε: «Η λαϊκή μας τέχνη είναι μια από τις γνήσιες εκδηλώσεις της ψυχής του λαού, το στερεό θεμέλιο κάθε νεοελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας».
Σε αυτό το στέρεο θεμέλιο καλλιτεχνικής δημιουργίας εντάσσονται και τα Πλουμιστά Υφαντά της Όσσας, της παλιάς Βυσσώκας ή Βυρσόκας, από τους παλαιότερους ιστορικούς οικισμούς της Κεντρικής Μακεδονίας, τα οποία φυλάσσονταν από τις ανυφάντρες, παλαιότερα μέσα σε ζωγραφιστές κασέλες, ενώ σήμερα βρίσκονται σε μπαούλα και σεντούκια, ως κειμήλια ανεκτίμητης αξίας της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς και ταυτότητας του τόπου τους. Οι Οσσαίες νοικοκυρές τα έστρωναν μόνο τις επίσημες και γιορτινές μέρες του χρόνου, καθώς αποτελούσαν πολύτιμο και απαραίτητο μέρος της προίκας, υφασμένα πριν το γάμο από τα ίδια τα κορίτσια με τη βοήθεια των μανάδων. Η κάθε μια πάσχιζε να κερδίσει το «παινευτικό», που έταζε πως «όσα περισσότερα πλουμιστά υφαντά είχε τόσο πιο προκομμένη νοικοκυρά και καλή μάνα θα γινότανε».
Με βάση τα υλικά κατασκευής τους, τα υφαντά της Όσσας, χωρίζονται σε μάλλινα, βαμβακερά και μεταξωτά, με τα μοτίβα τους να αναπτύσσονται πάνω σε λευκό, κόκκινο, μπλε ή μαύρο «κάμπο». Χαρακτηριστικό των μάλλινων είναι τα εντυπωσιακά έως “εκρηκτικά” έντονα χρώματα, με κυρίαρχες τις αποχρώσεις του κόκκινου. Ωστόσο όλα διακρίνονται για την πλούσια και ευφάνταστη σύλληψη και απόδοση των διακοσμητικών τους συνθέσεων, που δομούνται από νατουραλιστικά και γεωμετρικά μοτίβα, ιδιαίτερα ζωντανούς χρωματικούς συνδυασμούς αλλά και άψογη υφαντική εκτέλεση. Πολύχρωμα «πλουμιστά» κιλίμια, μαξιλάρια, μπάντες και μια ποικιλία από στρωσίδια, όπου κυριαρχούν τα «ρομβόσχημα» μοτίβα, τα οποία προσομοιάζουν με τη σαΐτα του αργαλειού, την «στερλίτσα», στο τοπικό ιδίωμα. Πολύ συχνά οι «ρόμβοι» πλαισιώνονται από μικρότερα πολύχρωμα μοτίβα σε σχήμα χελιδονιού, τα λεγόμενα «χελιδωνάτα». Μεταξύ άλλων, ξεχωρίζουν και οι «πλιάνες», τα μικρότερου μεγέθους υφαντά, που χρησιμοποιούνταν ως σκεπάσματα για τα μωρά, με ιδιαίτερα πυκνά και πολύχρωμα μοτίβα καθώς και οι διάφανοι, σχεδόν, «καρμάδες», τα λεπτοδουλεμένα υφαντά με μεταξωτό νήμα, που εικονίζουν άνθη, παγόνια ή Έρωτες.
Τα «πλουμιστά» περίτεχνα τοπικά υφαντά της Όσσας έγιναν γνωστά πέρα από τα στενά όρια της. Συγκεκριμένα στο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ του 1909, ο Σιώρης Μακεδών στο άρθρο του με τίτλο: Η ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΩΜΟΠΟΛΙΣ ΒΥΣΟΚΑ, μεταξύ άλλων γράφει: «Οι Βυσοκινοί είνε εις άκρον οικονόμοι και πολύ φειδωλοί του χρήματος, αι δε γυναίκες αυτών είνε επίσης εργατικαί και τιμιώταται, διακρινόμεναι δια την οικιακήν καθαριότητα και οικοκυρωσύνην. Πλέκουσι καλύμματα της κεφαλής (σκουφάκια), δι’ ων κατακλύζουσι τας αγοράς, υφαίνουσι τάπητας πολυχρώμους, εκ της πωλήσεως των οποίων ικανά κερδίζουν, και περί άλλα πολλά είδη της υφαντικής ασχολούνται προς ιδίαν χρήσιν. (…) Η φιλομάθεια των κορασιών και η προκοπή αυτών εν τοις εργοχείροις είνε τοιαύτη, ώστε βλέπων τις ταύτα δεν πιστεύει ότι κατεσκευάσθησαν δια χειρών των κορασίων της Βυσόκας (…)».
Και η πανάρχαια τέχνη της υφαντικής, στο πέρασμα του χρόνου, άρχισε να φθίνει και να χάνεται, κατατάσσοντας τα πολύτιμα και μοναδικά αυτά έργα σε σπάνια μουσειακά τέχνεργα, δείγματα της πολιτιστικής κληρονομιάς της Όσσας, δείγματα της μακεδονικής υφαντικής λαϊκής τέχνης και παράδοσης, που πάντα θα αποπνέουν την γυναικεία καλαισθησία και θα αποτελούν πρότυπα διαχρονικής αισθητικής, θυμίζοντας λησμονημένες καλλιτεχνικές αξίες, που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως ένας ανεκμετάλλευτος πολιτιστικός πόρος!
- Συντονισμός έκθεσης: Άγγελος Μήτσας, συντηρητής Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης Γ.Γ. του Συλλόγου Οσσαίων «Η Αγία Κυράννα»
- Επιμέλεια έκθεσης: Σταυρούλα Πισιμίση, λαογράφος
- Φωτογραφίες σε υψηλή ανάλυση και κείμενα μπορείτε να κατεβάσετε εδώ
- Διάρκεια έκθεσης: έως 14 Ιανουαρίου 2023
- Ώρες λειτουργίας: Τρίτη - Παρασκευή 10:00 - 16:00, Σάββατο - Κυριακή 10:00 - 15:00, Δευτέρα κλειστά
- Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.
- Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη» Δήμου Αθηναίων:
- Αγγ. Χατζημιχάλη 6, Πλάκα
- Πληροφορίες: 210 3243972, 210 3243987| www.opanda.gr
