Περισσότερο από επτά δεκαετίες μετά την πρώτη του παρουσίαση στην Ελλάδα, ο Ντον Πασκουάλε του Γκαετάνο Ντονιτσέττι, επιστρέφει εκεί όπου ξεκίνησε: στο Ολύμπια, Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας» για τέσσερις μοναδικές παραστάσεις στις 11, 13, 15 & 18 Νοεμβρίου.
Στη νέα αυτή παραγωγή, τη μουσική διεύθυνση υπογράφει ο Γιώργος Ζιάβρας και τη σκηνοθεσία η Ελένη Ευθυμίου. Μαζί με μια ομάδα κορυφαίων Ελλήνων τραγουδιστών, παρουσιάζουν μια σύγχρονη και ευρηματική ανάγνωση, που αναδεικνύει τη διαχρονική γοητεία, τη ζωντάνια και το χιούμορ της όπερας του Ντονιτσέτι.
Προπώληση: εδώ
Ο Ντον Πασκουάλε, έχει μακρά ιστορία στη σκηνή του Ολύμπια: η πρώτη του παρουσίαση από την Εθνική Λυρική Σκηνή πραγματοποιήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 1949, ενώ η τελευταία ανέβηκε τον Φεβρουάριο του 2004, επίσης στο Ολύμπια, σε νέα τότε παραγωγή. Πρόκειται για την πιο διάσημη κωμική όπερα του Γκαετάνο Ντονιτσέττι και ένα από τα λαμπρότερα δείγματα του ιταλικού μπελ κάντο, της τέχνης που υμνεί την ομορφιά και την εκφραστικότητα της ανθρώπινης φωνής. Η πρεμιέρα δόθηκε στις 3 Ιανουαρίου του 1843 στο περίφημο Théâtre des Italiens, το Ιταλικό Θέατρο του Παρισιού, και θεωρήθηκε ο απόλυτος θρίαμβος της opera buffa και ταυτόχρονα το κύκνειο άσμα της, καθώς αυτή είναι και η αρχή του τέλους για το είδος. Χάρη στις δεξιοτεχνικές απαιτήσεις της μουσικής, τις αξεπέραστες μελωδίες, τη χιουμοριστική πλοκή και τη ζωντάνια των χαρακτήρων, ο Ντον Πασκουάλε διεκδικεί ισάξια μια θέση ανάμεσα στον Κουρέα της Σεβίλλης του Τζοακίνο Ροσσίνι και τον Φάλσταφ του Τζουζέππε Βέρντι.
Ο Ντον Πασκουάλε είναι ο τύπος του ανθρώπου που όλοι έχουμε συναντήσει: σε ιστορίες, σε τραγούδια, ακόμη και στο οικογενειακό τραπέζι των γιορτών. Το ίδιο ισχύει και για τη Νορίνα, τον Ερνέστο και τον Μαλατέστα. Ο Ντονιτσέττι εμπνέεται από τα αρχετυπικά πρόσωπα της commedia dell’arte, της ιταλικής λαϊκής κωμωδίας που άνθησε από τον 16ο έως τον 18ο αιώνα. Έτσι, ο Πασκουάλε θυμίζει τον γερο-Πανταλόνε, στον ερωτευμένο Ερνέστο καθρεφτίζεται η μελαγχολία του Πιερότου, ενώ ο γιατρός Μαλατέστα κουβαλά τη σκανδαλιά του Σκαπίνο και η Νορίνα δανείζεται από την Κολομπίνα τη σπιρτάδα της. Αυτές οι ομοιότητες τοποθετούν τους ήρωες σε ένα γνώριμο πλαίσιο, πάνω στο οποίο ο Ντονιτσέττι βάζει τις πινελιές που τους κάνουν μοναδικούς. Η υπόθεση είναι απλή και ξεκαρδιστική: ο ηλικιωμένος Πασκουάλε αποφασίζει να παντρευτεί για να εμποδίσει τον ανιψιό του Ερνέστο να τον κληρονομήσει. Ο γιατρός Μαλατέστα τού στήνει μια παγίδα, παρουσιάζοντας την όμορφη Νορίνα μεταμφιεσμένη σε ιδανική νύφη. Όμως, αμέσως μετά τον γάμο, η «σεμνή κοπέλα» μεταμορφώνεται σε τυραννική σύζυγο, μετατρέποντας τη ζωή του δύστυχου θείου σε κόλαση. Όταν το τέχνασμα αποκαλύπτεται, ο Πασκουάλε παραδέχεται την ήττα του, ενώ το νεαρό ζευγάρι Ερνέστο-Νορίνα βρίσκει την ευτυχία. Το έργο σατιρίζει τη φιλαργυρία, τις ψευδαισθήσεις της νεότητας και τις κοινωνικές συμβάσεις συνδυάζοντας μοναδικά τη μουσική και την κωμική δράση.
*Η παράσταση στις 18 Νοεμβρίου διατίθεται με Ακουστική Περιγραφή και σπικάζ των διαλόγων από τα Ιταλικά στα Ελληνικά, Υπερτιτλισμό του ακουστικού καναλιού επικοινωνίας και Διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα από την ATLAS E.P.
Σημείωμα μαέστρου – Γιώργος Ζιάβρας
«Ο Ντον Πασκουάλε είναι ένα έργο βασισμένο πάνω στην commedia dell’arte, και από αυτή την οπτική θα μπορούσε εύκολα να θεωρηθεί δραματουργικά παρωχημένο με σημερινούς όρους. Εγώ, ωστόσο, δεν συμμερίζομαι αυτή την άποψη. Αντιθέτως, βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέροντα τον τρόπο που το έργο καταλήγει σε μια –εκ πρώτης όψεως– αναμενόμενη κοινοτυπία, ότι δηλαδή «ο ηλικιωμένος άντρας δεν πρέπει να παντρεύεται, πόσο μάλλον μια νέα κοπέλα». Στο σήμερα, όμως, το ίδιο θέμα αποκτά νέα διάσταση: ζούμε εξάλλου, σε μια εποχή όπου νεότεροι άνθρωποι συχνά αναγκάζονται από τις κοινωνικές συνθήκες να αναζητούν συντρόφους με μεγαλύτερη ωριμότητα και οικονομική σταθερότητα, ώστε να στηρίξουν όνειρα, σπουδές, βιοτικό επίπεδο κλπ. Παράλληλα, αναδύεται έντονα το ζήτημα της μοναξιάς στην τρίτη ηλικία, μέσα σε έναν ολοένα και πιο γερασμένο πληθυσμό· τίθεται έτσι το ερώτημα του πώς οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι διεκδικούν το δικαίωμα στη συντροφικότητα και την ενεργή συμμετοχή σε μια κοινωνία που τους ωθεί στο περιθώριο — από το χαλασμένο πεζοδρόμιο ως τη βαθιά ριζωμένη νοοτροπία πως «κάποια πράγματα δεν είναι για κάποιες ηλικίες».
Αυτά ακριβώς τα στοιχεία μπορεί να αναδεικνύει σήμερα η όπερα του Ντονιτσέττι, θίγοντας, ίσως έμμεσα αλλά πάντως με οξυδέρκεια, ζητήματα κοινωνικής κινητικότητας, οικονομικής εξάρτησης, ακόμα και τη θέση της γυναίκας — ένα θέμα που άλλωστε, ως κοινωνία, ακόμη δεν έχουμε λύσει. Η χαρά και το ενδιαφέρον μου να διευθύνω αυτή την όπερα είναι ιδιαίτερα μεγάλα· όχι μόνο επειδή αποτελεί ίσως την κορυφαία opera buffa, αλλά γιατί στη μουσική του Ντονιτσέττι καθρεφτίζεται η ώριμη αφομοίωση όλων των συνθετικών πρακτικών της εποχής του και η μετατροπή τους σε κάτι καινοτόμο. Στον Ντον Πασκουάλε, ο Ντονιτσέττι επιτυγχάνει με εντυπωσιακή καθαρότητα αυτό το πέρασμα — από την παράδοση στην εξέλιξη· ένα έργο που προοιωνίζεται τον Βέρντι και επηρεάζει βαθιά τη μετέπειτα πορεία της ιταλικής και ευρωπαϊκής όπερας.».
Σκηνοθετικό σημείωμα – Ελένη Ευθυμίου
«Η απολαυστική, κωμική όπερα του Γκαετάνο Ντονιτσέττι μοιάζει σήμερα με μια γιορτή της θηλυκότητας και της νιότης απέναντι στη συντήρηση και την πατριαρχία. Αν και γραμμένη στα μέσα του 19ου αιώνα, το λιμπρέτο του Τζιοβάνι Ρουφφίνι — με τις παρεμβάσεις του ίδιου του συνθέτη — μάς παρουσιάζει τη γυναίκα όχι ως απλό αρχέτυπο, αλλά ως μια βαθιά χειραφετημένη προσωπικότητα. Η Νορίνα, μέσα από το παιγνιώδες πλαίσιο της φάρσας και των σχημάτων της commedia dell’arte, ανατρέπει πλήρως τον κόσμο του Ντον Πασκουάλε όπως αυτός τον ήξερε: αυστηρά οριοθετημένο, προβλέψιμο, στατικό.
Πέρα από το ερωτικό και κωμικό περίβλημα, το έργο φωτίζει διαχρονικές παθογένειες: η παθητικότητα του Ερνέστο, του ανιψιού-κληρονόμου που μοιάζει ανίκανος να σταθεί στο ύψος οποιασδήποτε ευθύνης· η επιστημονική αυθεντία του Μαλατέστα, που κινεί τα νήματα με κίνητρα λιγότερο διαφανή απ’ ό,τι φαίνεται· και βεβαίως, η “ποινή” του ίδιου του Πασκουάλε — το ηθικό δίδαγμα πως ο γέρος οφείλει να αποχωρήσει — που μας αναγκάζει να αναμετρηθούμε με τον τρόπο που η κοινωνία αντιμετωπίζει την ηλικία και τη φθορά.
Σήμερα, σε δύσκολες μέρες και ταραγμένους καιρούς — όπως κι εκείνοι μέσα στους οποίους γεννήθηκε το έργο — η ελαφριά και γελοία καθημερινότητα της αστικής τάξης εκτίθεται μπροστά μας, αποκαλύπτοντας τις εμμονές, τις αυταπάτες, τις νευρώσεις και τις μικρότητες της εξουσίας. Μέσα από το γέλιο και τη λεπτή ειρωνεία, τη βλέπουμε να ξεδιπλώνεται ενώπιον μας, προκαλώντας μας να την παρατηρήσουμε και να αναρωτηθούμε μήπως καθρεφτίζει μέσα της και κάτι δικό μας. Ταυτόχρονα, η πλούσια και παιγνιώδης μουσική του Ντονιτσέττι μας προσφέρεται για να αφεθούμε και να πάρουμε μια βαθιά ανθρώπινη ανάσα — σαν εκείνη που αναζήτησε κι ο ίδιος, άρρωστος πια και κουρασμένος, στο τέλος της διαδρομής του.
Ένας κόσμος παλιός υποχωρεί, κι ένας άλλος, νεότερος και πιο θορυβώδης, τον αντικαθιστά. Πού θα σταθεί όμως ο Πασκουάλε, όταν κλείσουν τα φώτα;».
Συντελεστές:
Λιμπρέτο: Γκαετάνο Ντονιτσέττι & Τζοβάννι Ρουφφίνι
Μουσική Διεύθυνση: Γιώργος Ζιάβρας (11, 13,15/11), Κάτια Μολφέση (18/11)
Σκηνοθεσία: Ελένη Ευθυμίου
Σκηνικά -Κοστούμια: Ευαγγελία Κιρκινέ
Διεύθυνση χορωδίας: Σταύρος Μπερής
Μουσική προετοιμασία: Σπύρος Σουλαδάκης
Σχεδιασμός φωτισμού: Ιωάννα Αθανασίου, Τάσος Παλαιορούτας
Μουσική προετοιμασία χορωδίας: Δημήτρης Βεζύρογλου
Ντον Πασκουάλε: Χριστόφορος Σταμπόγλης
Δόκτορ Μαλατέστα: Αντώνης Κορδοπάτης (11,13/11) Χάρης Ανδριανός (15, 18/11)
Ερνέστο: Βασίλης Καβάγιας
Νορίνα: Δήμητρα Κωτίδου
Συμβολαιογράφος: Νίκος Μασουράκης
Υπηρετικό προσωπικό: Βασίλης Πέτρου, Αριάδνη Μερσινιά-Ψηµίτη, Πόλυ Νικολοπούλου Θαµώνες στο καφέ: Αριάδνη Μερσινιά-Ψηµίτη, Πόλυ Νικολοπούλου, ∆ιονύσιος Μελογιαννίδης, Σταμάτης Πακάκης.
Βοηθός σκηνοθέτριας: Μαρία Μίρτσεβα
Β' βοηθός σκηνοθέτριας: Βασίλης Πέτρου
Βοηθός ενδυματολόγου: Ελευθερία Πέτροβα
Μετάφραση υπερτίτλων: Ειρήνη Καράγιαννη
Κατασκευή σκηνικού: Θωμάς Μαριός
Κατασκευή κοστουμιών: Ευαγγελία Τσιούνη
Κομμώσεις & μακιγιάζ: Παύλος Κατσιμίχας
Ενδύτριες: Ελευθερία Πέτροβα, Αντωνία Τσαγκαράκη
* Για κρατήσεις σε θέσεις χρήσης υπηρεσιών προσβασιμότητας, μπορείτε να επικοινωνείτε με την ATLAS E.P. στοΑυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. ή στο 6993507553 (κείμενο και βιντεοκλήση).
Η δράση υλοποιείται στο πλαίσιο της Πράξης «Δίκτυο Κοινωνικής Προστασίας της Αθήνας – Open Social Net», που εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Αττική 2021-2027» (ΟΠΣ 6022265) και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.
Πληροφορίες για το πρόγραμμα: oly.gr