Γνώριζες ότι.... Οι Πλατωνικοί Διάλογοι ήταν τα πρώτα... ντιμπέιτς;

Πολιτισμός
Typography

Τι ονομάζουμε ντιμπέιτ;

H λέξη ντιμπέιτ προέρχεται από την αγγλική λέξη debate και χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια τηλεμαχία, έναν δημόσιο διάλογο, μια πολιτική αντιπαράθεση σε τηλεοπτικό στούντιο κατά τη διάρκεια προεκλογικού αγώνα. Η λέξη ντιμπέιτ προέρχεται από το μεσαιωνικό γαλλικό ρήμα το debatre (13ος αιώνας) που σημαίνει μάχομαι.

Το πρώτο ντιμπέιτ καταγράφεται στις 26 Σεπτεμβρίου του 1960 μεταξύ του Τζον Φ. Κέννεντυ και του Ρίτσαρντ Νίξον στα τηλεοπτικά στούντιο του CBS στο Σικάγο των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Το τηλεοπτικό ντιμπέιτ από εκείνη τη στιγμή άλλαξε τον τρόπο που διοργανώνονται οι προεκλογικές εκστρατείες.

Πότε όμως ήρθε και υιοθετήθηκε αυτή η λέξη στην Ελλάδα;

Το πρώτο άτυπο ντιμπέιτ που διεξήχθη στην Ελλάδα ήταν το 1990 στην Αθήνα στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.  Οι πολιτικοί αρχηγοί που συμμετείχαν ήταν ο  τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, ο πρόεδρος  της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο Γενικός Γραμματέας του Κ.Κ.Ε Χαρίλαος Φλωράκης. Η μετάδοση έγινε από την κρατική τηλεόραση και τα δύο ιδιωτικά κανάλια ΑΝΤ1 και MEGA. Επισήμως δεν θεωρήθηκε ντιμπέιτ γιατί δεν διεξήχθη σε τηλεοπτικό στούντιο.

Το πρώτο επίσημο τηλεοπτικό ντιμπέιτ, λοιπόν, πραγματοποιήθηκε το 1996 μεταξύ των Μιλτιάδη Έβερτ και του  Κώστα Σημίτη και διεξήχθη στο Ραδιοφωνικό Μέγαρο της Ε.Ρ.Τ με διακαναλική σύνδεση για όλα τα ιδιωτικά κανάλια.

Πολλές συζητήσεις από τότε έγιναν  για τη χρήση της ξενόφερτης αυτής λέξης ντιμπέιτ στη Νέα Ελληνική γλώσσα.

Ο καθηγητής γλωσσολογίας Γιώργος Μπαμπινιώτης έγραψε σε άρθρο του με τίτλο Ντιμπεϊτολογίες, (24 Νοεμβρίου 2008, ΤΟ ΒΗΜΑ):

«[...] H βασική έννοια δηλ. του debate είναι  το ελληνικό διαπληκτίζομαι, δηλαδή ανταλλάσσω χτυπήματα. Αν λοιπόν αυτό που θέλουμε να δηλώσουμε είναι η ανταλλαγή πληγμάτων, ο όρος ντιμπέιτ θα ήταν ο καταλληλότερος. Αν μάλιστα μας ενδιέφερε η ακριβής του απόδοση στα ελληνικά θα μπορούσαμε να καταφύγουμε ακόμη και στη λ. διαπληκτισμός. Ωστόσο, όταν έχεις στη γλώσσα σου, όταν έχεις πλάσει ως ομιλητής μιας πρώιμα καλλιεργημένης γλώσσας, της ελληνικής, την πλατωνική ήδη λέξη διάλογος, έχει νόημα να καταφεύγεις στο ντιμπέιτ; Όχι για να μη «μολυνθεί» η γλώσσα σου, αλλά για να επικοινωνήσεις με τους συνέλληνες μέσα από μια παραδοσιακή λέξη κατανοητή σε όλους, μια λέξη με πολιτική βαρύτητα, με προεκτάσεις στον φιλοσοφικό λόγο, με διεθνή απήχηση και επικοινωνιακή εγκυρότητα, τη λέξη διάλογος.

Τηλεοπτικός διάλογος θα ήταν η πιο διαφανής απόδοση του ξενόφερτου και δυσκατάληπτου (στους πολλούς) ντιμπέιτ.

Ο Πλάτωνας ήταν από τους πρώτους που συνέλαβαν ότι η ιδέα του διαλόγου ως αφηγηματική τεχνική δίνει ζωντάνια, θεατρικότητα και είναι μια εξαιρετικά αποδοτική μέθοδος για να παρουσιαστεί στο κοινό ένα πρόσωπο, η ψυχοσύνθεση και οι ιδέες του. Ο διάλογος στα έργα του Πλάτωνα είναι ένας τρόπος να αμφισβητήσει καθιερωμένες αντιλήψεις και να εξελίξει τη φιλοσοφική σκέψη. Η παρουσίαση και η ανταλλαγή επιχειρημάτων είναι εμφανής στους διαλόγους του Πλάτωνα.

Η συγγραφή φιλοσοφικών κειμένων σε μορφή διαλόγων γίνεται για πρώτη φορά από τον Πλάτωνα ως μια νέα λογοτεχνική τεχνική όπου το επίκεντρο δεν είναι μόνο το θέμα, αλλά και η ίδια η συζήτηση, ο ίδιος ο διάλογος, η δυναμική της έντονης συνομιλίας, η παρουσίαση των προσώπων που συνδιαλέγονται, η προβολή των ηθικών αντιλήψεων των προσώπων αυτών και η ανάδειξη ενός τρόπου φιλοσοφικής σκέψης, της διαλεκτικής τέχνης.

Διαλεκτική τέχνη ονομάζουμε τη διαδικασία να καταλήξουμε σε ένα φιλοσοφικό συμπέρασμα, το ταξίδι προς τη σύνθεση της αλήθειας μέσω της συζήτησης αντίθετων και αντιφατικών απόψεων, με επιχειρήματα, παραδείγματα και αλληγορίες. Η διαλεκτική τέχνη και οι πλατωνικοί διάλογοι λειτουργούν σαν μέθοδοι να αντικρούσουμε και να ερμηνεύσουμε ίσως και να βελτιώσουμε την πραγματικότητα.

Άραγε ήταν οι Πλατωνικοί Διάλογοι τα πρώτα ντιμπέιτς;

Μπορείτε να δείτε την προβολή «Πλάτων, Συμπόσιο» που παρουσιάζεται στο Ψηφιακό Μουσείο Ακαδημίας Πλάτωνα εδώ

 

Βιβλιογραφία

Βαλούκος Στάθης, Ιστορία της Ελληνικής Τηλεόρασης 1960-2018, Εκδόσεις Αιγόκερως

Μπαμπινιώτης Γεώργιος, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Εκδόσεις Κέντρο Λεξικολογίας

Μπαμπινιώτης Γεώργιος, Ντιμπεϊτολογίες, άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 24 Νοεμβρίου 2008, στο ΒΗΜΑ online (tovima.gr)

Πλάτων, ΠΛΑΤΩΝ: ΠΟΛΙΤΕΙΑ, Εκδόσεις Πόλις

Πλάτων, ΠΛΑΤΩΝ: ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ Η' ΠΕΡΙ ΕΡΩΤΟΣ, Εκδόσεις Κάκτος

Matthews Christopher J. , KENNEDY & NIXON: The Rivalry that Shaped Postwar America, Εκδόσεις Simon & Schuster Schroeder

Alan, The Presidential Debates: Fifty Years of High Risk TV, Εκδόσεις Columbia University Press